ธรรมสโมธาน

พระอภิธรรมปิฎก วิภังค์ เล่ม ๒ ภาค ๒ - หน้าที่ 702


ในข้อว่า ยํ อิตฺถี อรหํ อสฺส สมฺมาสมฺพุทฺโธ (แปลว่าหญิงจะพึงเป็นพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า) นี้


อธิบายว่า ความเป็นพระพุทธเจ้าผู้สามารถข้ามโลกเพราะยังคุณคือ สัพพัญญู ให้เกิดขึ้นนั้น


จงยกไว้ก่อน แม้เหตุสักว่าการตั้งปณิธาน (การตั้งความปรารถนา) ก็ย่อมไม่สำเร็จแก่หญิง


จริงอยู่ เหตุอันเป็นปณิธานสมบัติเหล่านี้ คือ อภินีหาร (ความปรารถนาดังใจจริง)


ย่อมสำเร็จพร้อมเพราะธรรมสโมธาน (การประชุมแห่งธรรม) ๘ ประการ คือ

๑. มนุสฺสตฺตํ
     ต้องเป็นมนุษย์ เป็นอย่างอื่นไม่นับเข้าในข้อนี้

๒. ลิงฺคสมฺปตฺติ
     ต้องสมบูรณ์ด้วยเพศ คือเป็นบุรุษ
     พร้อมทุกส่วน จะเป็นเพศหญิง หรือบุรุษที่ไม่สมประกอบ เช่น เป็นกะเทย หรือเป็นคน ๒ เพศ ไม่นับเข้าในข้อนี้

๓. เหตุ
     ต้องมีอุปนิสัยสามารถสำเร็จพระอรหันต์ ได้ เช่น สุเมธดาบส (พระพุทธเจ้าของเราปัจจุบัน) เป็นตัวอย่าง
     คือถ้าต้องการเป็นพระอรหันต์เมื่อใด ก็เป็นได้เมื่อนั้น

๔. สตฺถารทสฺสนํ
     ต้องได้พบพระพุทธเจ้าองค์ใด องค์หนึ่ง และได้ทำความดีถวายแด่พระพุทธเจ้าองค์นั้น เช่น สุเมธดาบส
     ที่ได้ทอดตัวอย่างสะพานถวายแด่พระทีปังกร พุทธเจ้าเป็นตัวอย่าง

๕. ปพฺพชฺชา
     ต้องเป็นบรรพชิตประเภทใดๆ ก็ตาม แต่ให้เป็นประเภทถือถูก จะเป็นดาบสหรือปริพพาชิกก็ได้ ไม่ขัดกับข้อนี้

๖. คุณสมปตฺติ
     ต้องสมบูรณ์ด้วยคุณ คือ อภิญญา ๕ สมาบัติ ๘

๗. อธิกาโร
     การกระทำกุศลอันยิ่งใหญ่ ต้องได้ทำความดียิ่ง คือได้ให้ชีวิตและลูกเมียเป็นทาน โดยเจตนาหวังโพธิญาณมาแล้ว

๘. ฉนฺทตา
     พอใจในโพธิญาณ ต้องมีความพอใจอย่างแรงกล้าในการเป็นพระพุทธเจ้าอย่างเต็มที่ คือ ไม่ต้องการสิ่งอื่น

     และถึงจะต้องทนเหนื่อยยากลำบากเท่าไร ในการที่จะต้องสร้างบารมีอยู่นานก็ตาม เป็นไม่ต้องกลัว ไม่ต้องเปลี่ยน
     ความคิดไปทางอื่นเป็นอันขาด

     เมื่อองค์คุณเหล่านี้ครบทั้ง ๘ ในชาติใดแล้ว ชาตินั้นแหละจึง ได้รับพยากรณ์ว่า เป็นนิตยโพธิสัตว์คือเป็นผู้แน่ที่จะได้
     ตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า